Otwarcia seminarium dokonał Sławomir Kopeć, który zaznaczył, że tematyka poszczególnych spotkań w tym cyklu z jednej strony jest ściśle związana z realizacją projektu OTE, a z drugiej – przygotowuje do obrad II Kongresu Energetyki Rozproszonej, który odbędzie się w czerwcu 2024 w Krakowie. Przypomniał główny cel projektu Obserwatorium Transformacji Energetycznej – dzięki monitorowaniu i modelowaniu TE uzyskane zostaną twarde dane, które umożliwią odpowiednim podmiotom podejmowanie decyzji o charakterze strategicznym. Działania te są kontynuacją projektu KlastER.
Seminarium było koordynowane przez przedstawicieli Krajowej Izby Klastrów Energii i OZE. W pierwszej części pt. „Jak rozwijać klaster energii wobec nowych przepisów” Joanna Tokarczuk i Tomasz Drzał omówili główne zmiany wynikające z nowelizacji Ustawy o odnawialnych źródłach energii, przyjętej przez Sejm 17 sierpnia 2023 r.
Tokarczuk przyznała, że prawodawstwo sprzyja rozwijaniu się i profesjonalizowaniu energetyki rozproszonej. Jej zdaniem zmiany idą w tym kierunku, by członkowie klastra – poza zyskami promocyjnymi i edukacyjnymi – zaczęli uzyskiwać korzyści w postaci mniejszych rachunków za energię elektryczną. Przepisy wprowadzone przez nowelizację Ustawy zaczynają obowiązywać stopniowo, począwszy od 1 października 2023 r. 1 stycznia weszły w życie przepisy dotyczące klastrów energii, co powoduje konieczność zmiany istniejących porozumień, zaś 2 lipca 2024 r. uprawomocni się mechanizm wsparcia dla klastrów (przewidziany w dodawanych do ustawy przepisach), a także nowy obowiązek sprawozdawczy koordynatora klastra energii. Nowe brzmienie Ustawy o OZE, a zwłaszcza art. 2, pkt. 15a, po raz pierwszy wprowadza obligatoryjny wymóg podmiotowy, w którym stroną porozumienia musi być przynajmniej jedna JST.
Tomasz Drzał dodał, że jednostki samorządu terytorialnego zawsze były uwzględniane przy tworzeniu klastrów, są bowiem ich dobrym duchem, teraz jednak pojawił się obowiązek, który ogranicza nieco wolność gospodarczą i swobodę działania. Do tej pory mechanizm często wyglądał odwrotnie: najpierw powstawał klaster, a samorząd dołączał do niego, gdy zobaczył w tym korzyści.
Od października, aby klaster został rejestrowany przez Prezesa URE, musi spełnić wszystkie warunki wynikające z nowych przepisów dotyczących porozumienia klastrowego. Klastry, które zostały założone na dotychczas istniejących przepisach, mogą bez przeszkód dalej funkcjonować, ale jeśli zechcą zostać wpisane do rejestru Prezesa URE i czerpać z tego tytułu korzyści, muszą zmienić swoje porozumienia zgodnie z nowymi przepisami.
Dalej Tomasz Drzał przedstawił główne zmiany wynikające z nowelizacji.
W kwestii obszaru działalności wprowadzono ograniczenie, że członkowie klastra energii muszą być przyłączeni do sieci dystrybucyjnej tego samego operatora. Można przyłączać się do linii o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV.
Uszczegółowieniu uległy prawa i obowiązki koordynatora, który zyskuje dostęp do informacji rynku energii. Ma to na celu dostosowanie przepisów do uruchomienia Centralnego Systemu Informacji Rynku Energii (CSIRE).
Jeśli chodzi o rolę koordynatora, pojawiło się nowe zadanie, polegające na koordynowaniu obrotem energii pomiędzy członkami klastra. W praktyce sprowadza się to do przygotowywania i zawierania umów bilateralnych między producentami energii w klastrze a odbiorcami, aby jak największa ilość wyprodukowanej w klastrze energii była zużyta w ramach klastra przez odbiorców i konsumentów (samorządy, przedsiębiorcy).
W związku z wprowadzeniem zapisów o rejestrze klastrów energii prowadzonym przez Prezesa URE, pojawił się nowy obowiązek sprawozdawczy, który zacznie obowiązywać w 2025 r. Na stronie internetowej URE dostępny jest już wzór wniosku, który trzeba będzie złożyć do oddziału w Łodzi. Właśnie w tej jednostce pracują też najbardziej kompetentne w temacie prowadzenia klastrów energii osoby w kraju – wszelkie zapytania warto kierować właśnie do nich.
W lipcu wejdą w życie przepisy dotyczące rozliczania klastra energii i współpracy z operatorem. Dopiero wówczas dowiemy się, jak dokładnie zastosować nowe przepisy w rozliczeniach z OSD. Wpis do rejestru URE umożliwia skorzystanie ze specjalnego wsparcia w postaci motywacyjnego systemu rozliczeń opłaty dystrybucyjnej. Zakłada on istnienie zależności między zużyciem energii w klastrze a upustem na wysokości opłaty dystrybucyjnej. Przy przekroczeniu 60% zużycia energii przez członków klastra, upust na opłacie dystrybucyjnej będzie wynosił 5%. Przy osiągnięciu 70% zużycia – przewidziany jest upust 10%. Itd. Oznacza to, że przy dobrym zbilansowaniu, korzystając z modelu klastra, można uzyskać ok. 80–60 zł oszczędności na 1 MWh.
Zdaniem Drzała trudno z całym przekonaniem powiedzieć, że skorzystanie z systemu zawsze się opłaci, ponieważ spełnienie warunków wiąże się dla klastrów z koniecznością poniesienia pewnych nakładów, a potencjalny zysk nie jest znaczny. Każdy klaster powinien poczynić dokładne wyliczenia – niewykluczone, że w pewnych miejscach w kraju opłaci się włożyć trochę pracy, by następnie czerpać korzyści. Jednocześnie zapewnił, że KIKE i OZE walczy o to, by w kolejnych nowelizacjach ustawy te upusty były nieco większe. Może kiedyś uda się uzyskać zwolnienie z opłaty mocowej, co byłoby gigantycznym bodźcem do rozwoju energetyki rozproszonej.
Druga część seminarium dotyczyła zaangażowania młodych osób w praktyczne działania na rzecz przyszłości energetycznej kraju.
Prof. Ewa Adamiec z Akademii Górniczo-Hutniczej przedstawiła założenia programu Ambasador Transformacji Energetycznej, w ramach którego młodzi ludzie w ciągu kilku miesięcy mogą przejść ścieżkę od entuzjastów działań klimatycznych do wyedukowanych odbiorców energii oraz trwale dołączyć do środowiska interesariuszy energetyki rozproszonej. Więcej na temat programu można przeczytać na stronie: https://kongres.energetyka-rozproszona.pl/ambasadorzy-transformacji-energetycznej/
Joanna Tokarczuk z Krajowej Izby Klastrów Energii i OZE potwierdziła, że w branży bardzo brakuje młodych wykwalifikowanych osób i niezwykle ważna jest edukacja w tym aspekcie na wszystkich etapach szkolnictwa. Nawet jeśli instytucjonalnie pojawiają się kroki we właściwym kierunku (np. otwierają się klasy OZE), to nauczycielom brakuje właściwego przygotowania, co ogranicza rozwój młodzieży w zakresie transformacji. Często nawet w szkole powiela się szkodliwe mity dotyczące energetyki. Tymczasem – jak twierdzi Tokarczuk – podstawowa i rzetelna wiedza na temat ER powinna być przekazywana na wszystkich etapach edukacji i we wszystkich typach szkół, nie tylko tych o profilu energetycznym. W interesie nas wszystkich leży, by urzędnik wiedział, czym jest klaster energii, a ekonomista potrafił zmniejszyć wydatki na energię.
Następnie głos zabrał dr Paweł Brusiło – opiekun grupy studentów Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, którzy współpracują z Klastrem Zgorzeleckim. W ramach wizyt studyjnych młodzi ludzie obserwują, jak energetyka rozproszona wygląda w praktyce. Jego zdaniem rolą uniwersytetu powinno być m.in. pokazywanie, jak zmienia się otoczenie gospodarcze i jakie szanse w związku z tym otwierają się przed absolwentami na rynku pracy.
Następnie głos zabrał Wawrzyniec Otfinowski, jeden ze studentów dra Brusiły, który opowiedział o oczekiwaniach względem młodych ludzi z perspektywy kształtującego się sektora energetycznego, o barierach wejścia do tego środowiska, o potrzebnych inicjatywach oraz przykładach dobrych współprac.
Otfinowski przyznał, że ze względu na wiek młodzi ludzie mają znikomy wpływ na politykę dotyczącą transformacji energetycznej. Istnieją natomiast pewne instytucjonalne możliwości, jak Miejska Rada Młodzieżowa we Wrocławiu. Takie młodzieżowe ugrupowania istnieją również przy Sejmie RP oraz przy Europarlamencie – i są świetnym punktem zaczepienia dla młodych osób zaangażowanych w sprawy klimatyczne i energetyczne. Niezwykle istotna jest edukacja i podnoszenie świadomości młodych ludzi na tematy związane ze zmianami klimatu i energetyką i dostarczanie rzetelnej wiedzy o różnych technologiach i rozwiązaniach w zakresie energetyki odnawialnej. Prelegent zachęcał również młodych do zaangażowania się w rozmaite działania – dzięki młodzieńczej energii i pomysłowości głos młodzieży może trafić do rozmaitych decyzyjnych osób i instytucji.
Otfinowski wspomniał również o przeszkodach we włączeniu młodych osób do inicjatyw związanych z transformacją energetyczną. Jak wynika z badań, często takie działania mają charakter pozorny – włączenie młodych do dyskusji dobrze wpływa na wizerunek organizatora, ale nie niesie za sobą żadnych konsekwencji. Młodzieży brakuje także informacji na temat inicjatyw, w które mogliby się włączyć, a także jasno wytyczonych ścieżek zatrudniania i przyszłej współpracy z sektorem energetycznym. Ważną przeszkodą we włączaniu się w działania na rzecz TE są nierówności ekonomiczno-społeczne.
Jako rozwiązanie tych problemów Otfinowski podał m.in. rozwój osobisty młodych w kierunku poszerzania wiedzy o tych aspektach energetyki, które są dla nich niejasne lub nowe; szeroką edukację społeczeństwa poprzez konsultacje społeczne, prelekcje czy kampanie informacyjne; a także wyszukiwanie i realizowanie przez jednostki samorządu terytorialnego czy podmioty gospodarcze projektów i dotacji skierowanych do młodych ludzi.
Na koniec Wawrzyniec Otfinowski polecił literaturę, z której młodzież może czerpać merytoryczną i przystępną wiedzę na temat transformacji energetycznej. Wymienił także światowe organizacje, które mogą być inspiracją dla działań młodzieży w Polsce. Ze szczegółową listą można zapoznać się na nagraniu z seminarium, do którego obejrzenia serdecznie zachęcamy.
Wydarzenie realizowane w ramach projektu „Obserwatorium Transformacji Energetycznej jako instrument wspierania społeczno-gospodarczego rozwoju Polski (OTE)” współfinansowanego ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju w ramach programu badań naukowych i prac rozwojowych "Społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warunkach globalizujących się rynków" GOSPOSTRATEG / Umowa nr GOSPOSTRATEG9/000D/2022 z dnia 27 czerwca 2023 r. (wartość projektu: 7 881 705 PLN, wartość dofinansowania: 7 719 705 PLN).
