O wyzwaniach związanych z transformacją sektora energetycznego i ciepłowniczego, roli dekarbonizacji w strategii firmy oraz o planach rozwoju ORLEN Termika Silesia rozmawiamy z Marcinem Karpińskim, Kierownikiem Biura Strategii i Rozwoju Biznesu.
Ambasadorzy rozmawiają
Niniejszą rozmowę przeprowadziły uczestniczki programu Ambasadorzy Transformacji Energetycznej. Ambasadorzy to baczni młodzi obserwatorzy współczesnego sektora energetycznego, którzy szukają rozwiązań, poznają perspektywy, a także dzielą się własnymi przemyśleniami.
Z Marcinem Karpińskim rozmawiały: Olga Celary i Agnieszka Galarowicz.
Jak transformacja energetyczna wpływa na strategię rozwoju Orlen TERMIKA Silesia?
MK: W zeszłym roku Spółka zatwierdziła Strategiczny Plan Rozwoju Spółki, sporządzony w ramach Programu Strategicznej Transformacji Ciepłownictwa, który był realizowany na poziome całej Grupy Kapitałowej Orlen. Jego założenia są zgodne z realizowaną strategią koncernu i zakładają osiągnięcie neutralności klimatycznej w 2050 roku.
Skoro mowa o strategii – jak Orlen TERMIKA Silesia definiuje swoją rolę w transformacji sektora energetycznego i ciepłowniczego?
MK: Nasza firma jest głównym producentem mediów energetycznych w regionie – południowej części województwa śląskiego. Wyróżnia nas to, że produkujemy i dostarczamy zarówno ciepło, jak i energię elektryczną, chłód oraz sprężone powietrze. Zabezpieczamy dostawy tych mediów już od pół wieku, a naszymi klientami są zarówno odbiorcy komunalni jak i przemysłowi. To dla nas bardzo duża odpowiedzialność. Dlatego jako spółka musimy patrzeć w przyszłość, czego dziś od nas wymaga rynek, nasz właściciel, jak możemy prowadzić nasz biznes. Na naszą branżę trzeba spojrzeć w skali mikro i makro. W perspektywie makro głównym wyzwaniem jest transformacja całego sektora w kierunku zdekarbonizowanych i efektywnych systemów ciepłowniczych, zarówno produkcji, jak i dystrybucji. Nasze priorytety biznesowe w skali mikro, są natomiast pochodną tych wyzwań i związane są obecnie z realizacją strategii dekarbonizacji i dywersyfikacji miksu paliwowego oraz zapewnienia bezpieczeństwa dostaw dla naszych klientów w akceptowalnych cenach.
Jak oceniacie Państwo presję polityki krajowej i unijnej na działania spółki? Jak oceniają Państwo presję otoczenia, polityki krajowej i unijnej na działania transformacyjne?
MK: Jesteśmy świadomi skali wyzwań dla całej branży energetycznej. Rosnące koszty emisji CO2, wojna w Ukrainie czy krajowe i europejskie wymogi prawne, które musimy spełniać znacząco wpływają na funkcjonowanie spółek sektora. Dodatkowym ryzykiem dla branży ciepłowniczej jest planowane rozszerzenie systemu handlu emisjami EU ETS, który obejmie małe instalacje energetyczne. Pomimo dynamicznie zmieniającego się rynku upatrujemy również swoich szans. W związku ze zmianami w systemie handlu emisjami oraz nowelizacją dyrektywy ETS spółka stoi przed dużą szansą na pozyskanie wsparcia finansowego na część inwestycji dekarbonizacyjnych. Plany neutralności klimatycznej, przygotowane dla poszczególnych zakładów ujętych w systemie ETS, będą podstawą do ubiegania się o fakultatywny, dodatkowy przydział bezpłatnych uprawnień dla tych instalacji. Mówimy tu o przydziale dodatkowych bezpłatnych uprawnień za lata 2026-2030. Spółka może otrzymać te środki pod warunkiem dokonania równoważnych inwestycji skutkujących znacznym zmniejszeniem emisji CO2 przed 2030 rokiem. Tak więc gra jest warta świeczki. Niezależnie od tego poszukujemy innych źródeł finansowania oraz programów wsparcia zarówno tych krajowych, jak i europejskich. Dużą szansą są dla przykładu środki przeznaczone z Krajowego Planu Odbudowy.
W tym kontekście – jakie strategiczne priorytety stawia sobie Orlen TERMIKA Silesia na najbliższe lata?
Spółka realizuje przyjęty Strategiczny Plan Rozwoju i chce jak najlepiej wykorzystać czas zmian na rozwój i budowanie solidnej pozycji na rynku. Naszym strategicznym celem jest osiągniecie neutralności klimatycznej w 2050 roku, odejście od spalania węgla do roku 2035, zmniejszenie emisji CO2 w produkcji ciepła o minimum 30% przed 2030 rokiem oraz osiągnięcie statusu efektywnych systemów ciepłowniczych we wszystkich naszych lokalizacjach. Będziemy korzystać z technologii, które pozwalają nam na włączenie do miksu energetycznego innych paliw. Dążymy do dywersyfikacji naszego miksu z uwzględnieniem sieciowego gazu ziemnego i metanu pochodzącego z odmetanowania kopalń, technologii power to heat oraz biomasy. Paliwa gazowe w horyzoncie 2050 roku zastępowane będą biometanem w jednostkach kogeneracyjnych oraz bioolejem w kotłach gazowo-olejowych. W planie rozwoju uwzględniamy również elektryfikację poprzez zabudowę kotłów elektrodowych i pomp ciepła. Jednym z kluczowych kierunków dekarbonizacji jest zagospodarowanie ciepła odpadowego. Z uwagi na specyfikę naszego regionu szczególnie perspektywiczne są przedsięwzięcia związane z odzyskiem ciepła z wód kopalnianych oraz procesów technologicznych.
Czy obserwują Państwo rosnące zainteresowanie bardziej „zieloną” energią cieplną i elektryczną?
Adaptacja do zmian związanych z dekarbonizacją i oczekiwaniami klientów jest kluczowa dla utrzymania konkurencyjności. Tych inwestycji lokalny rynek energetyczny potrzebuje. Szczególnie istotne jest to przypadku pozyskiwania nowego klienta, zarówno komunalnego jak i przemysłowego. Dziś dla nowych odbiorców bardzo istotne jest „zielone” pochodzenie dostarczanego ciepła. Zgodnie z Dyrektywą EPBD dotyczącą charakterystyki energetycznej budynków, budynki mieszkalne będą musiały spełniać określone, coraz bardziej wymagające standardy efektywności energetycznej. Z uwagi na to oferowane przez nas ciepło musi charakteryzować się jak najniższymi wartościami współczynnika nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej. Jest to możliwe do osiągnięcia tylko poprzez zwiększanie udziału energii pochodzącej z OZE, ciepła odpadowego lub kogeneracji.
Jakie technologie związane z energetyką rozproszoną rozwijają Państwo obecnie (lub planują rozwijać)? Z jakiego projektu są Państwo najbardziej dumni?
Aktualnie prowadzimy rozmowy z partnerami w zakresie rozpoznania potencjału ciepła odpadowego w regionie. Z uwagi na specyfikę takich przedsięwzięć oraz uwarunkowania lokalizacyjne będą one wymagały rozproszenia produkcji względem obecnie funkcjonujących źródeł ciepła.
Aktualnie realizujemy również szereg inwestycji, a jedną z największych jest projekt zabezpieczenia dostaw ciepła dla miasta Rybnika, czyli budowa zespołu rozproszonych ciepłowni. Już w poprzednim sezonie grzewczym produkcja energii cieplnej dla miasta Rybnika odbywała się na bazie własnych źródeł. Docelowo po finalizacji całości procesu inwestycyjnego na sieć ciepłowniczą Rybnika będzie pracować sześć ciepłowni gazowych i cztery układy kogeneracyjne. Łączna moc cieplna naszych źródeł wyniesie 94 MW.
Rozproszone źródła ciepła w Rybniku fot. Orlen Termika Silesia
Jaką rolę odgrywa kogeneracja w strategii spółki? Czy rozwijane są nowe jednostki kogeneracyjne – zarówno dla systemów miejskich, jak i zakładów przemysłowych?
Kogeneracja odgrywa niezwykle istotną rolę w naszej strategii. Oprócz wspomnianej inwestycji w Rybniku, w tym roku zakończyliśmy budowę układu kogeneracyjnego o mocy cieplnej 0,8 MW w Czerwionce-Leszczynach. Może się wydawać, że rozmiar tej inwestycji to tylko kropla w skali działalności naszej Spółki, ale uruchomienie wysokosprawnej kogeneracji w tej lokalizacji umożliwi całoroczną produkcję nośników energetycznych w sposób bardziej efektywny i przyjazny dla środowiska. Jest to kolejny krok w kierunku transformacji energetycznej, wskazujący na możliwość rozpraszania produkcji energii cieplnej i elektrycznej poprzez małe jednostki.
Układ kogeneracyjny w Czerwionce-Leszczynach fot. Orlen Termika Silesia
Niezależnie od tego jesteśmy liderem efektywnego zagospodarowania metanu pochodzącego z odmetanowania kopalń oraz od niedawna sami go pozyskujemy w oparciu o posiadane koncesje. Gaz z odmetanowania wykorzystywany jest głównie jako paliwo dla jednostek pracujących w kogeneracji - silnikach gazowych, a także w bloku fluidalnym CFB. Ponadto ciepło produkowane w silnikach gazowych wykorzystywane jest również do wytwarzania chłodu dla potrzeb centralnej klimatyzacji części dołowej kopalni Pniówek.
Jaka jest rola gazu ziemnego oraz metanu kopalnianego w strategii Państwa firmy?
Z uwagi na niepewność legislacyjną oraz ryzyko braku rynkowej dostępności paliwa biomasowego w najbliższych latach, wymienione paliwa gazowe są dla nas kluczowe. Do czasu osiągnięcia celów klimatycznych paliwem przejściowym w energetyce może być gaz. Z uwagi na specyficzne, w pewnym sensie uprzywilejowane położenie naszych zakładów, takim paliwem jest również metan pochodzenia górniczego. Tak jak wspomniałem znaczna część pozyskiwanego przez Spółką gazu z odmetanowania kopalń wykorzystywana jest w jedenastu agregatach kogeneracyjnych w lokalizacjach: Jastrzębie-Zdrój, Moszczenica, Pniówek, Suszec.
Prace wiertnicze w Zakładzie Suszec fot. Orlen Termika Silesia
Spółka stawia kolejne kroki w swojej metanowej ewolucji. Poza efektywnym wykorzystaniem gazu z odmetanowania stawiamy też pierwsze kroki w zakresie jego samodzielnego wydobywania. Od 2023 roku prowadzimy próbną eksploatację i testy produkcyjne złoża metanu występującego w obszarze nieczynnej kopalni Krupiński. W obecnym roku Spółka otrzymała koncesję na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie metanu występującego w złożu węgla kamiennego Jas-Mos. Poszukiwanie złóż i realizowanie prac wiertniczych to pierwsze tego typu zadania inwestycyjne w Orlen TERMIKA Silesia. Dzięki zagospodarowaniu metanu Spółka ogranicza niekontrolowane emisje z wyrobisk górniczych. Mając na uwadze silne właściwości metanu jako gazu cieplarnianego, należy szczególnie podkreślić środowiskowy aspekt tej działalności.
