Metan należy do najważniejszych gazów cieplarnianych i odgrywa znaczną rolę w procesie globalnego ocieplenia — od czasów rewolucji przemysłowej odpowiada za około 30% jego wzrostu. Choć w debacie publicznej dotyczącej przeciwdziałania zmianom klimatycznym częściej mówi się o dwutlenku węgla, to w perspektywie krótkoterminowej (20 lat) metan wykazuje ponad 80-krotnie silniejsze działanie ocieplające niż CO₂. Redukcja emisji metanu jest stosunkowo szybkim i niedrogim sposobem na zmniejszenie efektu cieplarnianego w najbliższych latach. W tym celu Unia Europejska w 2024 roku opublikowała Rozporządzenie w sprawie redukcji emisji metanu w sektorze energetycznym.

Ambasadorzy analizują

Artykuł przygotowała uczestniczka programu Ambasadorzy Transformacji Energetycznej. Ambasadorzy to baczni młodzi obserwatorzy współczesnego sektora energetycznego, którzy szukają rozwiązań, poznają perspektywy, a także dzielą się własnymi przemyśleniami.
Autorka: Iga Szumilas

Dokument nakłada na kraje członkowskie szereg wymogów, które muszą zostać spełnione zgodnie ze ścisłym harmonogramem. W lutym 2025 roku minął pierwszy wskazany w rozporządzeniu termin - ustalenie organu nadzorczego nad wykonywaniem postanowień rozporządzenia. Organem nadzorczym wyznaczonym przez rząd w nowelizacji Prawa górniczego i geologicznego został Wyższy Urząd Górniczy, który wcześniej m. in. Kontrolował wydobywców gazu i ropy. Niestety Polska wywiązała się z tego zadania dopiero w lipcu bieżącego roku. To opóźnienie może skutkować dalszymi przesunięciami w realizacji założeń, a zgodnie z nowym europejskim prawem, także nałożeniem na Polskę wysokich kar finansowych. Fundacja Instrat opublikowała raport będący szczegółową analizą rozporządzenia na gruncie polskiej rzeczywistości. Sprawą już wcześniej zajęła się również Najwyższa Izba Kontroli, która dokładnie zbadała możliwości eksploatacji metanu pokopalnianego. 

Głównym założeniem nowych przepisów jest redukcja emisji metanu z czynnych i nieaktywnych kopalni węgla. Wymaga to dokładnego monitorowania wielkości emisji z szybów i kanałów wentylacyjnych. W Polsce istnieje infrastruktura mierząca stężenie metanu w obrębie kopalń, jednak głównie pod kątem bezpieczeństwa pracowników, a nie potencjalnych emisji do atmosfery. Również dane klasyfikujące nieczynne kopalnie skupiają się głownie na zagrożeniach pogórniczych, a nie jednoznacznie metanowych. Brak odpowiedniej bazy danych umożliwiającej łatwą identyfikację źródeł metanu stanowi istotną blokadę do podjęcia dalszych działań.  

Metan pokopalniany może zostać wykorzystany gospodarczo, spalony w pochodni (red. flarze gazowej) lub wyemitowany do atmosfery. Od pierwszego stycznia bieżącego roku zgodnie z rozporządzeniem obowiązuje zakaz uwalniania metanu do atmosfery i spalania w pochodni o efektywności mniejszej niż 99%. Zgodnie z raportem NIK w 2023 roku tylko 28,2% wyemitowanego metanu zostało gospodarczo wykorzystane. W wywiadzie dla Ambasadorek Transformacji Energetycznej, Marcin Karpiński z ORLEN Termika Silesia przyznał, że wykorzystanie metanu pokopalnianego stanowi ważne źródło energii w planie strategicznym spółki. Oznacza to, że w polskie koncerny już dostrzegły możliwość eksploatacji metanu, który dotychczas był odpadem górniczym. To budzi nadzieję na dalszy rozwój technologii umożliwiających jego lepsze zagospodarowanie. Z uwagi na dużą koncentrację czynnych i zamkniętych kopalń w regionie Śląska gospodarcze wykorzystanie surowca energetycznego, jakim jest metan pogórniczy, stanowi kluczowy aspekt realizacji rozporządzenia przez Polskę oraz przeciwdziałania zmianom klimatycznym.  

Wykorzystanie potencjału energetycznego metanu może pozwolić także na zmniejszenie importu gazu (między innymi z Rosji) oraz poprawę sytuacji polskiej energetyki (zob. artykuł. Dlatego tak ważne jest podjęcie natychmiastowych i skoordynowanych działań przez organy odpowiedzialne za realizację rozporządzenia, na konieczność czego wskazują zarówno raport Instratu jak i NIK. Nie jest to łatwe zadanie, ale wywiązanie się z niego jest niezbędne w świetle prawa oraz pod kątem przeciwdziałania zmianom klimatycznym. Rozporządzenie jest przykładem międzynarodowej inicjatywy w obrębie ochrony klimatu, co stanowi ważny krok w kierunku podjęcia globalnej odpowiedzialności za zmiany klimatyczne. 

Źródła: 
•    Charkowska, Z., Borowczyk, Z., Smoleń, M. (2025). Metan pod lupą. Wdrażanie zasad monitoringu i raportowania emisji z unijnego rozporządzenia metanowego. 
•    ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2024/1787 z dnia 13 czerwca 2024 r. w sprawie redukcji emisji metanu w sektorze energetycznym oraz zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/942 
•    NIK In formacja o wynikach kontroli - Gospodarcze wykorzystanie metanu kopalnianego 2024 
•    https://www.energetyka-rozproszona.pl/artykuly/transformacja-energetyczna-oczamiorlen-termika-silesia/