Spółdzielnia energetyczna Sudecka Energia – Zarys projektu 

Ambasadorzy działają! 

Niniejszy tekst jest efektem samodzielnej pracy Ambasadora Transformacji Energetycznej. Ambasadorzy to baczni młodzi obserwatorzy współczesnego sektora energetycznego, którzy szukają rozwiązań, poznają perspektywy, a także dzielą się własnymi przemyśleniami. 

Autor: Piotr Napieracz 
*Tekst stanowi skróconą wersję pełnego raportu, który zostanie niebawem opublikowany w sprawozdaniu z pełnej działalności wszystkich Ambasadorów. 

I Geneza i kontekst powstania projektu  

Projekt Sudecka Energia powstał w 2019 roku jako odpowiedź na rosnące koszty energii, a także na potrzebę zorganizowanego i zrównoważonego podejścia do zarządzania energią w regionie Kamiennej Góry. Pomysł zrodził się z inicjatywy Inkubatora Przedsiębiorczości Gminy Kamienna Góra, który postanowił stawić czoła wyzwaniom związanym z rosnącymi rachunkami za energię i niewystarczającymi działaniami w zakresie efektywności energetycznej. W ramach działań spółdzielni przewidziano poprawę jakości życia mieszkańców, zwiększenie efektywności energetycznej regionu oraz uniezależnienie od zewnętrznych dostawców energii. Początkowo rozważano stworzenie klastra energii w regionie, jednak brak porozumienia z innymi samorządami zmusił pomysłodawców do zmiany koncepcji. Zamiast jednego klastra energetycznego, postanowiono utworzyć spółdzielnię energetyczną, w której mogłyby uczestniczyć gminy, spółki komunalne oraz inne lokalne podmioty. W 2023 roku powołano do życia pierwszą w Polsce samorządową spółdzielnię energetyczną, której członkami zostały dwie gminy: Kamienna Góra i Czarny Bór oraz spółka SANIKOM, specjalizująca się w gospodarce odpadami.  

Pomysł stworzenia spółdzielni energetycznej miał na celu nie tylko rozwiązanie problemu rosnących rachunków za energię, ale także zapewnienie społeczności dostępu do czystszych źródeł energii oraz zwiększenie niezależności energetycznej gmin. Dzięki rozwojowi projektów odnawialnych źródeł energii (OZE), takich jak fotowoltaika, biogaz, wiatr czy woda, spółdzielnia ma na celu zaspokojenie rosnących potrzeb energetycznych regionu przy jednoczesnej minimalizacji negatywnego wpływu na środowisko naturalne. 

II Cele i założenia spółdzielni energetycznej: 

Nadrzędnym celem spółdzielni jest stworzenie lokalnego, zrównoważonego systemu energetycznego, który w pełni odpowiada na wyzwania współczesnego rynku energetycznego, zmniejszając zarówno koszty, jak i wpływ na środowisko. Główne cele obejmują:  

• Oszczędność kosztów energii: Jednym z kluczowych celów jest obniżenie kosztów energii elektrycznej dla samorządów i mieszkańców. Spółdzielnia osiąga ten cel poprzez stworzenie wspólnej grupy zakupowej energii oraz inwestycje w lokalne źródła odnawialne. Dzięki temu mieszkańcy i instytucje publiczne mogą uzyskać tańszą energię niż w tradycyjnej sieci. Dodatkowo, integracja różnych źródeł energii oraz wewnętrzne bilansowanie energii pozwala na dalsze zmniejszenie kosztów, szczególnie tych związanych z przesyłem energii.  
• Samowystarczalność energetyczna: Spółdzielnia stawia sobie za cel, aby jak największa część zużywanej w regionie energii pochodziła z lokalnych, odnawialnych źródeł. Sudecka Energia dąży do minimalizowania zależności od zewnętrznych dostawców. W przypadku trudności w pozyskiwaniu energii z jednej technologii, inne źródła OZE mogą zapewnić stabilne zasilanie. W tym kontekście wymienia się źródła fotowoltaiczne, wiatrowe, wodne oraz biogazowe. 
• Poprawa jakości powietrza: Region Kamiennej Góry, jak wiele innych obszarów w Polsce, zmaga się z problemem smogu, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Transformacja związana ze źródłami odnawialnymi ma przyczynić się do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń, co pozytywnie wpłynie na jakość powietrza oraz zdrowie mieszkańców. Dzięki promocji nowoczesnych, ekologicznych źródeł, lokalna społeczność może zyskać dostęp do tańszego i bardziej przyjaznego dla środowiska ciepła i energii. 
• Innowacyjność: Projekt Sudecka Energia jest pionierskim przedsięwzięciem, które łączy aspekty energetyczne, ekologiczne i organizacyjne. Działa zgodnie z przepisami prawa dotyczącego spółdzielni energetycznych, umożliwiając rozwój takich inicjatyw w innych regionach Polski i za granicą. Spółdzielnia, dzięki swojej strukturze i zrównoważonemu rozwojowi, ma także pełnić funkcję edukacyjną, promując idee zrównoważonego rozwoju oraz odpowiedzialności energetycznej.  

III Działania zrealizowane i planowane:  

Do tej pory spółdzielnia zrealizowała szereg inwestycji, które stanowią fundament pod dalszy rozwój projektu. W 2023 roku zrealizowano pierwsze kroki w kierunku osiągnięcia założonych celów. Dotychczasowe działania obejmują:  

• Instalacje fotowoltaiczne: Pierwsze instalacje zostały zainstalowane na obiektach użyteczności publicznej, takich jak świetlice wiejskie, szkoły i budynki administracyjne. Panele fotowoltaiczne o łącznej mocy 350 kW zostały zamontowane w gminach Kamienna Góra i Czarny Bór. Produkowana energia jest wykorzystywana na potrzeby obiektów publicznych, a nadwyżki są oddawane do sieci.  
• Biogazownia: Spółdzielnia rozpoczęła budowę biogazowni komunalnej, która przetwarza odpady organiczne (np. odpady kuchenne i rolnicze) na biogaz i energię elektryczną. Produkowana energia jest wykorzystywana na potrzeby członków spółdzielni. Biogazownia ma również na celu zmniejszenie zależności od tradycyjnych źródeł energii, a także poprawę jakości powietrza.  
• Planowane inwestycje: Spółdzielnia planuje rozbudowę instalacji fotowoltaicznych oraz budowę nowych biogazowni rolniczych. Dodatkowo, w planach jest budowa elektrowni wiatrowych oraz małych elektrowni wodnych. Projekty te mają na celu osiągnięcie pełnej samowystarczalności energetycznej, zapewniając stabilne źródło energii przez cały rok. W planach znajduje się także budowa magazynów energii, które pozwolą na przechowywanie nadwyżek energii i ich wykorzystanie w okresach wyższego zapotrzebowania.  

IV Wyzwania i sposób ich przezwyciężania:  

Realizacja projektu spotkała się z wieloma wyzwaniami, które spółdzielnia musiała przezwyciężyć, aby osiągnąć zamierzone cele:  

• Problemy prawne i biurokracja: Tworzenie spółdzielni energetycznych w Polsce wiązało się z brakiem jasnych przepisów prawnych oraz procedur. Spółdzielnia musiała zaangażować się w bezpośrednią współpracę z organami regulacyjnymi, jak Urząd Regulacji Energetyki oraz operatorami sieci energetycznych, aby dopracować stosowne przepisy do potrzeb tego typu inicjatyw. Porozumienie umożliwiło dalszą realizację przewidzianych przez spółdzielnię projektów. 
• Opór społeczny: Wprowadzenie nowych źródeł OZE, szczególnie elektrowni wiatrowych, spotkało się z początkowym oporem społecznym. Spółdzielnia przeprowadziła liczne spotkania informacyjne i przedstawiła im korzyści związane z projektem. Dzięki temu udało się zdobyć poparcie dla dalszych działań.  
• Koordynacja międzygminna: Projekt wymagał ścisłej współpracy pomiędzy gminami, co wiązało się z koordynowaniem działań administracyjnych, budżetowych oraz organizacyjnych. Zorganizowanie wspólnego systemu energetycznego wymagało wypracowania nowych wzorców współpracy usprawniających zarządzanie projektem. Istotną rolę w tym działaniu odegrali lokalni liderzy. 
• Finansowanie projektu: Finansowanie spółdzielni energetycznej Sudecka Energia opiera się na kilku źródłach finansowania, w tym dotacjach krajowych i unijnych oraz funduszach własnych członków. Spółdzielnia aplikowała o dotacje z funduszy krajowych oraz unijnych, takich jak Program „Energia dla wsi”, a także korzysta z preferencyjnych pożyczek, które pomagają w finansowaniu większych inwestycji w OZE. Mniejsze inwestycje, takie jak instalacje fotowoltaiczne, są finansowane z budżetów gmin oraz spółki SANIKOM. Spółdzielnia tym samym nie zbiera dodatkowych składek od swoich członków oraz nie obciąża nadmiernie budżetów gminnych. 

V Rekomendacje i wnioski 

W rozmowie z Krzysztofem Solarzem, liderem projektu, pojawiło się kilka kluczowych rekomendacji: 

• Dokładne przygotowanie: Przed rozpoczęciem jakiejkolwiek inicjatywy energetycznej, należy przeprowadzić szczegółowy bilans energetyczny i opracować biznesplan, który pozwoli określić koszty i korzyści projektu.  
• Korzystanie z doświadczeń innych: Warto czerpać z doświadczeń pionierów w tworzeniu spółdzielni energetycznych, aby uniknąć błędów i trudności, które mogą pojawić się w procesie realizacji.  
• Współpraca z sektorem prywatnym: Współpraca z firmami zajmującymi się OZE pozwala na zwiększenie efektywności projektu, a także przyspieszenie realizacji inwestycji.  
• Zaangażowanie społeczności: Sukces takich projektów zależy od aktywnego zaangażowania mieszkańców w proces planowania i podejmowania decyzji, co zapewni większą akceptację oraz zrozumienie celów projektu.